Unikanie terenów podmokłych i gruntów organicznych

Cel główny: Zachowanie obszarów podmokłych
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, brak ryzyka podtapiania i osiadania budynku
Opis metody: Tereny podmokłe i grunty organiczne znacznie utrudniają proces budowlany. Najprostsza metoda sprawdzenia, czy działka jest podmokła, to obserwacja terenu: czy i gdzie znajdują się zagłębienia terenu, gdzie zbiera się woda, czy grunt jest grząski, czy w pobliżu znajdują się kanały i oczka wodne. Powinno się przeanalizować dokumenty planistyczne gminy (studium) i rejestr gruntów, porozmawiać z sąsiadami i poznać historię terenu, w miarę możliwości obserwować działkę w różnych okresach roku. Na gruntach podmokłych występują rośliny lubiące wilgoć, m.in. olsze, wierzby, sitowie, trzciny,  turzyce. Natomiast grunty organiczne można rozpoznać po bardzo ciemnej barwie oraz po tym, że w stanie wilgotnym brudzą i wydają nieprzyjemny, zgniły zapach. Kosztowną, ale najskuteczniejszą metodą sprawdzenia warunków wilgotnościowych i glebowych na działce jest wykonanie badań geotechnicznych.

Wyszukiwanie:

rozpoznanie podmokłej działki, grunty organiczne, badania geotechniczne

Dodatkowe materiały:

  -  Kryteria opracowania typologii terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi… TUP 2011 r.- ekspertyza wskazuje cechy terenów, które są narażone na podtopienia i wystąpienie powodzi.
  -  Geoportal Państwowego Instytutu Geologicznego
  -  Geoportal Państwowej Służby Hydrologicznej - mapy terenów zagrożonych podtopieniami.

Unikanie cieków i zbiorników wodnych

Cel główny: Zachowanie sieci hydrograficznej
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, uniknięcie zalewania
Opis metody: Nie należy wybierać działki, na której znajdują się cieki i zbiorniki wodne bądź rowy melioracyjne, jeśli wiemy, że kolidują one z naszymi potrzebami. Warto również upewnić się, że żaden tego rodzaju obiekt nie został zasypany przez poprzedniego właściciela. Można to rozpoznać po: odmiennej roślinności na fragmencie działki, świeżej ziemi czy nietypowym ukształtowaniu terenu. Przebieg najważniejszych rowów znajduje się na stronie Geoportalu KZGW. Warto zapytać sąsiadów, prześledzić zmiany wyglądu działki na ortofotomapach z różnych okresów. Pozwoli to uniknąć wielu późniejszych kosztów i problemów.

Wyszukiwanie:

rowy melioracyjne na działce prywatnej, zbiornik wodny na działce prywatnej, prawo wodne

Dodatkowe materiały:

  -  Geoportal Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - można znaleźć tam przebieg najważniejszych rowów melioracyjnych i rzek.

  -  Ortofotomapy (zdjęcia lotnicze i satelitarne) z różnych okresów można znaleźć w programie Google Earth.

  -  Mapy topograficzne i ortofotomapy znajdują się również na stronie Geoportalu.

Wybór odpowiednio ukształtowanej działki

Cel główny: Zachowanie pokrywy glebowej
Cel dodatkowy: Ochrona wód gruntowych
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, mniejsze trudności techniczne, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Wybrana działka powinna spełniać oczekiwania inwestora jeśli chodzi o rzeźbę terenu. Traktowanie ukształtowania jako przeszkody, którą trzeba zlikwidować, np. poprzez splantowanie gruntu, zwiększa koszty finansowe i przyrodnicze inwestycji. Ukształtowanie wybieranej działki warto traktować jako zaletę, by później móc ją wykorzystać przy projektowaniu domu i ogrodu.

Wyszukiwanie:

wybór działki a ukształtowanie terenu, dom na pochyłej działce

Wybór działki o roślinności pasującej do planów

Cel główny: Zachowanie cennych zbiorowisk, egzemplarzy roślin i drzewostanu
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Roślinność na działce nie powinna kolidować z planowaną inwestycją. Jeśli planujemy intensywną zabudowę, warto wybierać nieruchomości bez drzew i krzewów, cennych zbiorowisk roślinnych oraz rzadkich i chronionych roślin, gdyż ich niszczenie jest zabronione.

Wyszukiwanie:

gatunki roślin chronionych, wybór działki a drzewa

Pozostawienie przestrzeni dla migracji zwierząt

Cel główny: Zachowanie drożności korytarzy ekologicznych
Cel dodatkowy: Ochrona terenów otwartych
Korzyści dla inwestora: Unikanie spotkań z dużymi zwierzętami, brak zniszczeń w ogrodzie
Opis metody: Korytarze ekologiczne są zaznaczane w dokumentach planistycznych gmin, głównie w studium. Należy unikać działek, które znajdują się w obrębie wyznaczonych korytarzy, ale również tych, które leżą w bezpośrednim sąsiedztwie fragmentów lasu, zbiorników wodnych i cieków. Przy granicy Kampinoskiego Parku Narodowego należy pozostawić obszar wolny od zabudowy o szerokości nie mniejszej niż 100 m – strefę ekotonową, w której przenikają się różne ekosystemy.

Wyszukiwanie:

korytarze ekologiczne, korytarze migracyjne

Dodatkowe materiały:

Studium gminy Brochów

Mpzp Czosnów

Studium gminy Czosnów

Mpzp Izabelin

Studium gminy Izabelin

Studium gminy Kampinos

Studium gminy Leoncin

Niepełne mpzp gminy Leszno

Mpzp Łomianki

Studium miasta i gminy Łomianki

Mpzp Stare Babice

Studium gminy Stare Babice

Mpzp i studium Bemowa i Bielan

Budowa na obszarach do tego przeznaczonych

Cel główny: Ochrona terenów otwartych
Cel dodatkowy: Zachowanie drożności korytarzy ekologicznych
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, oszczędność czasu, bezpieczeństwo osobiste
Opis metody: Żeby usprawnić proces budowy i ułatwić późniejsze użytkowanie inwestycji, warto wybrać działkę na obszarze objętym planem miejscowym. Taki wybór daje pewność, że zamieszkamy w okolicy, w której istnieją drogi, infrastruktura techniczna, łatwy dostęp do usług oraz przyjazna przestrzeń publiczna. Plany miejscowe wyznaczają tereny zurbanizowane i przeznaczone do zabudowania w przyszłości. Jeżeli dany obszar nie posiada planu miejscowego, warto sięgnąć do innego dokumentu planistycznego: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i wybrać działkę na terenie przeznaczonym pod zabudowę mieszkalną.

Wyszukiwanie:

planowanie przestrzenne, suikzp, mpzp

Dodatkowe materiały:

Studium gminy Brochów

Mpzp Czosnów

Studium gminy Czosnów

Mpzp Izabelin

Studium gminy Izabelin

Studium gminy Kampinos

Studium gminy Leoncin

Niepełne mpzp gminy Leszno

Mpzp Łomianki

Studium miasta i gminy Łomianki

Mpzp Stare Babice

Studium gminy Stare Babice 

Mpzp i studium Bemowa i Bielan

Ochrona wolnej przestrzeni na skarpie Równiny Łowicko-Błońskiej

Cel główny: Ochrona skarpy Równiny Łowicko-Błońskiej
Cel dodatkowy: Zachowanie drożności korytarzy ekologicznych
Korzyści dla inwestora: Łatwiejsza budowa, brak ryzyka osunięć i podtopień
Opis metody: Ochrona walorów krajobrazowych skarpy wymaga pozostawienia jej w stanie wolnym od zabudowy. Nie należy wybierać pod zabudowę działek znajdujących się na samej skarpie, bądź w jej najbliższym sąsiedztwie, gdyż taka lokalizacja narażona jest na osuwanie się gruntu i podtopienia.

Wyszukiwanie:

skarpa tarasu równiny Łowicko-Błońskiej, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, koszty budowy na skarpie

Zachowanie charakterystycznego układu granic nieruchomości

Cel: Ochrona charakterystycznych cech krajobrazu wiejskiego
Korzyści dla inwestora: Łatwiejsze zagospodarowanie działki
Opis metody: Działki najlepsze pod inwestycje to te, które mają odpowiednie wymiary i powierzchnię. Nieruchomość nie powinna być wąska (dla domu jednorodzinnego wolnostojącego to min. 20 m i min. 1000 m2 w zabudowie intensywnej). Nie należy wybierać również działek długich i położonych pod małym kątem w stosunku do drogi. W przypadku niekorzystnych wymiarów działki warto przeprowadzić proces scalania i ponownego podziału nieruchomości.

Wyszukiwanie:

 

Włączenie terenów podmokłych do projektu ogrodu

Cel główny: Zachowanie obszarów podmokłych
Cel dodatkowy: Zachowanie cennych zbiorowisk, egzemplarzy roślin i drzewostanu
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, niewielki nakład pracy przy pielęgnacji, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Jeżeli na terenie planowanego ogrodu występują obszary podmokłe, tj. o bardzo płytko położonym zwierciadle wód gruntowych, warto wykorzystać istniejące warunki, by oszczędzić sobie nakładów pracy i kosztów związanych z odwadnianiem działki i późniejszą pielęgnacją i podlewaniem roślin. Należy stosować gatunki rodzime, ponieważ są one przystosowane do lokalnych warunków klimatycznych. Na podmokłych siedliskach, w zależności od stopnia ich wilgotności, sprawdzą się na przykład następujące rośliny:
Drzewa: olsza czarna, brzoza omszona, jesion wyniosły, wierzby, np. krucha, biała lub wiciowa;
Krzewy: kalina koralowa, czeremcha zwyczajna, bez czarny, kruszyna pospolita, dereń świdwa;
Byliny: knieć błotna, kosaciec żółty, krwawnica pospolita, tojeść rozesłana czy bukietowa, żabieniec babka wodna, wiązówka błotna, niezapominajka błotna, niektóre jaskry.

Ogród deszczowy

Cel główny: Zachowanie czystości wód
Cel dodatkowy: Zwiększenie retencji wody
Korzyści dla inwestora: Niski koszt, brak kałuż w ogrodzie, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Ogród deszczowy to nasadzenie roślin w przepuszczalnym pojemniku lub w gruncie, które oczyszcza przepływającą przez nie wodę i przepuszcza ją z powierzchni gruntu do jego głębszych warstw. Ogrody deszczowe lokalizuje się przy ujściach rynien dachowych lub w sąsiedztwie odpływów z nawierzchni nieprzepuszczalnych. Konstrukcja ogrodu deszczowego w gruncie polega na wykonaniu wykopu i wypełnieniu go warstwami piasku, żwiru i ziemi ogrodniczej i nasadzeniu odpornych, niewymagających, rodzimych roślin lubiących wodę. Taki ogród działa jak filtr, w którym zanieczyszczenia zatrzymywane są  w korzeniach roślin i na różnych frakcjach podłoża. Woda trafiająca do ogrodu pobierana jest przez rośliny, a jej nadmiar wsiąka w grunt. Odpowiednio skonstruowany ogród nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych- nie trzeba go nawozić ani podlewać.

Dodatkowe materiały (Fundacja Sendzimira):

  -  Jak założyć ogród deszczowy

  -  Ogród deszczowy w pojemniku

  -  Ogród deszczowy w gruncie

  -  Ogród deszczowy infiltrujący

Zbieranie wody deszczowej

Cel główny: Zwiększenie retencji wody
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, poprawa kondycji roślin
Opis metody: Systemy gromadzenia wody deszczowej pozwalają zbierać wodę opadową z dachów budynków. Kluczowym elementem każdego, podziemnego lub naziemnego systemu tego rodzaju jest specjalny, wyposażony w filtr zanieczyszczeń zbiornik na deszczówkę, podłączony do wylotu rynny dachowej. Wody deszczowej możemy używać tylko latem w ogrodzie, lub, jeżeli zdecydujemy się na całoroczny system domowo-ogrodowy, również w gospodarstwie domowym do spłukiwania WC, prania i mycia okien. Wymaga to wprowadzenia dodatkowych elementów, m.in. centrali sterującej, osobnej instalacji wodociągowej, pompy itd. Specjaliści z licznych na rynku firm zajmujących się montażem tego rodzaju systemów doradzą, jakie rozwiązanie spełni nasze oczekiwania. Inwestycja w system gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej może zwrócić się już po kilku latach użytkowania.

Dodatkowe materiały:

  -  Kompletne systemy zagospodarowania deszczówki (e-czytelnia Abrys)

Zachowanie odkrytych rowów melioracyjnych

Cel główny: Zachowanie istniejącej sieci hydrograficznej
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, ochrona przed zalewaniem
Opis metody: Bardzo często przez tereny działek przebiegają rowy tzw. melioracji szczegółowej, za których stan i drożność odpowiada właściciel działki. Rowów nie wolno zasypywać bez zezwolenia. Przykrycie rowu, czyli poprowadzenie w jego miejscu zakopanego rurociągu drenującego jest nie tylko kosztowne, lecz także niesie za sobą ryzyko zalewania terenów, z których odbiera wodę przykryty rów. Rury mają konkretną średnicę, a co za tym idzie określoną przepustowość, po której przekroczeniu skuteczność odwadniania się zmniejsza. Ponadto, otwarte rowy są środowiskiem życia wielu roślin i zwierząt.

Szambo z tworzywa sztucznego

Cel: Zachowanie czystości wód
Korzyści dla inwestora: Bezawaryjność, łatwość wykonania
Opis metody: Jeżeli nie ma możliwości podłączenia danej działki do systemu kanalizacji, to najlepszym rozwiązaniem jest budowa szamba z tworzywa sztucznego, gwarantującego, że żadne zanieczyszczenia nie przedostaną się do wód gruntowych. Nowoczesne zbiorniki, w przeciwieństwie do betonowych czy metalowych, są lekkie i łatwe w montażu. W odróżnieniu od przydomowych oczyszczalni ścieków możliwe jest ich stosowanie na niewielkich działkach, nawet przy wysokim poziomie wód gruntowych. Przewagę nad oczyszczalniami daje im również wysoka odporność na skład ścieków i bezawaryjność. Dodatkową zaletą zbiorników z tworzyw sztucznych jest możliwość wykorzystania ich do innych celów, jeżeli po kilku latach okaże się, że przyłączenie do kanalizacji jest jednak możliwe.

Zachowanie istniejącej rzeźby terenu

Cel: Zachowanie pokrywy glebowej
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty
Opis metody: Roboty ziemne warto ograniczyć do niezbędnego minimum, gdyż są kosztowne i czasochłonne. Przede wszystkim jednak przyczyniają się do degradacji gleb: niszczą ich strukturę, zmieniają właściwości mechaniczne, chemiczne i fizyczne oraz zabijają żyjące w glebie organizmy. Sztuczne podniesienie lub obniżenie powierzchni gruntu zmienia również lokalne stosunki wodne. Nawożąc ziemię można przyczynić się do zalania działki sąsiada. Na etapie projektu konieczne jest zaplanowanie lokalizacji poszczególnych elementów zagospodarowania działki w miejscach najlepiej do tego predysponowanych. W praktyce oznacza to, że nie warto np. planować wykopania stawu w najwyższym punkcie działki, bo wydaje nam się, że tam będzie wyglądał najbardziej malowniczo.

Pompa ciepła

Cel: Ochrona jakości powietrza
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty ogrzewania, bezawaryjność
Opis metody: Pompa ciepła to urządzenie grzewcze, które pobiera energię cieplną ze źródła zewnętrznego i dzięki prostym procesom fizycznym przekazuje ją do budynku w celu ogrzania pomieszczeń. Źródłem ciepła dla pompy może być powietrze, gleba lub woda, natomiast odbiornikiem – grzejniki, system ogrzewania podłogowego lub wymiennik ciepła bezpośrednio ogrzewający powietrze w pomieszczeniach. Pompa ciepła nie wytwarza spalin, pyłów ani innych zanieczyszczeń i jest jedną z najtańszych metod ogrzewania, gdyż potrzebuje do pracy jedynie niewielkiej ilości energii elektrycznej. Instalacje pomp ciepła przyjmują różne formy, jednak za każdym razem pozostają w większości niewidoczne dla użytkowników. Są również praktycznie bezawaryjne i całkowicie bezobsługowe. Na etapie projektowania domu i zagospodarowania działki warto wiedzieć, jaki typ pompy będziemy stosować, ponieważ np. poziomy wymiennik ciepła zakopany w gruncie wymaga kilkudziesięciu metrów kwadratowych powierzchni pozbawionej większych drzew czy zbiorników wodnych.

Dodatkowe materiały:

  -  Wszystko o pompach ciepła

Właściwie zaprojektowany system oświetlenia działki

Cel: Redukcja zanieczyszczenia światłem
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty oświetlenia, poprawa jakości snu, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Przy projektowaniu systemu oświetlenia działki warto pomyśleć o ograniczeniu stosowania elektrycznych źródeł światła do miejsc, gdzie jest to absolutnie niezbędne – często używanych lub niebezpiecznych. Oświetlenie powinno być skierowane do dołu. Tam, gdzie to możliwe, dobrze jest zaplanować oświetlenie uruchamiane czujnikiem ruchu. Istotne jest także zaprojektowanie kilku oddzielnych obwodów elektrycznych, pozwalających na niezależne podświetlenie poszczególnych części ogrodu. W miejscach niewymagających silnego światła, warto zaplanować oświetlenie solarne za pomocą lamp z czujnikiem zmierzchu - lampy takie magazynują energię słoneczną i oddają ją w postaci światła po zmroku, świecą nawet do 12 godzin. Z myślą o zwierzętach warto pozostawić w ogrodzie jak najwięcej zakątków, do których sztuczne światło w ogóle nie będzie docierać.

Dom pasywny

Cel: Ochrona jakości powietrza
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty użytkowania, dofinansowanie budowy z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, korzystny wpływ na zdrowie
Opis metody: Dom pasywny to najnowsza generacja domu energooszczędnego, który ma ekstremalnie niskie zapotrzebowanie na energię cieplną. Temperatura wewnątrz jest utrzymywana bez udziału aktywnego ogrzewania czy chłodzenia, dzięki energii cieplnej powstającej w sposób "pasywny" – pochodzącej z promieniowania słonecznego, od przebywających wewnątrz ludzi i urządzeń. Jest to możliwe, gdyż budynek pasywny spełnia rygorystyczne kryteria: zwarta bryła o orientacji południowej, dach, ściany, podłoga i okna praktycznie nieprzenikalne dla ciepła i powietrza, możliwość odzyskania przynajmniej 75% ciepła z systemu wentylacyjnego, ograniczenie strat ciepła przy zaopatrzeniu w ciepłą wodę. W domu pasywnym powinny być stosowane urządzenia energooszczędne. O tym, czy dom ma spełniać standard budynku pasywnego, należy zadecydować jeszcze na etapie projektu budowlanego, a niekiedy i wyboru działki. Nie zawsze możliwa jest bowiem adaptacja gotowego budynku do tego standardu, a nawet jeżeli okaże się to wykonalne - koszty są kilkakrotnie wyższe.

Dodatkowe materiały:

  -  Polski Instytut Budownictwa Pasywnego

  -  Wszystko o budynkach pasywnych

  -  Instytut Na Rzecz Ekorozwoju - Dom pasywny

Nawierzchnie przepuszczalne

Cel: Zachowanie powierzchni biologicznie czynnej
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, brak kałuż w ogrodzie, mniejszy zakres prac, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Nawierzchnie przepuszczalne zwiększają retencję wody opadowej i podnoszą dostępność wody i powietrza dla korzeni roślin. Przy tworzeniu alejki ogrodowej czy podjazdu z nawierzchni przepuszczalnej mamy do dyspozycji szeroki wachlarz materiałów: kratki do wzmocnienia nawierzchni trawiastych, kruszywa, kostki, cegły i płyty kamienne o różnych kształtach, barwach i fakturach, otoczaki, elementy drewniane, np. podkłady kolejowe z odzysku, betonowe płyty perforowane i wiele innych. Przy wybieraniu typu nawierzchni przepuszczalnej trzeba rozważyć cztery kwestie: jak nawierzchnia będzie użytkowana, jaki jest rodzaj gleby na działce, jaki jest spadek terenu i jakie mamy oczekiwania względem efektu wizualnego. Nawierzchnie przeznaczone do ruchu pieszego mają prostszą konstrukcję niż nawierzchnie jezdne, wymagające wykonania podbudowy i krawężników. Na glebach nieprzepuszczalnych konieczne jest położenie pod nawierzchnią dodatkowej warstwy drenującej. Jeżeli na działce mamy duże spadki terenu, zrezygnujmy z nawierzchni z luźnych elementów, np. żwirowych, gdyż będą one wypłukiwane przez wodę. Efekt wizualny zależy tylko od naszej wyobraźni, ponieważ nawierzchnie przepuszczane dają ogromne możliwości łączenia różnych materiałów.

Dodatkowe materiały:

  -  Fundacja Sendzimira - Nawierzchnie przepuszczalne

Dostosowanie zagospodarowania działki do istniejącej roślinności

Cel główny: Zachowanie cennych zbiorowisk, roślin i drzewostanu
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, wyższa wartość nieruchomości, mniej formalności, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Przy projektowaniu domu i zagospodarowaniu działki warto tak zaplanować kształt bryły budynku i rozmieszczenie poszczególnych obiektów, by zachować jak największą część roślinności obecnej na działce. Dotyczy to głównie drzew i krzewów – poza nielicznymi wyjątkami nie wolno ich usuwać z terenu działki bez uzyskania zezwolenia. Jeżeli usunięcie części roślin okaże się konieczne, wykonanie rzetelnej inwentaryzacji zieleni przed opracowaniem ostatecznego projektu pozwoli zidentyfikować najcenniejsze egzemplarze drzew i krzewów, które bezwzględnie należy zachować. Są to przede wszystkim starsze egzemplarze rodzimych, długowiecznych gatunków będące w dobrej kondycji i/lub stanowiące siedlisko zwierząt, np. małych ssaków czy ptaków. W projekcie warto zapewnić im właściwe warunki bytowania, unikając lokalizacji budynków, nawierzchni nieprzepuszczalnych czy sztucznych zbiorników wodnych w obrębie ich systemu korzeniowego.

Rodzime i tradycyjne gatunki roślin

Cel główny: Ograniczenie występowania gatunków obcych
Cel dodatkowy: Ochrona charakterystycznych cech krajobrazu wsi mazowieckiej
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty założenia i utrzymania ogrodu, niewielki nakład pracy na pielęgnację ogrodu
Opis metody: Projektując przyszły ogród warto tak zaplanować dobór roślin, by były to gatunki rodzime, lub tradycyjne, nieinwazyjne odmiany roślin ozdobnych i użytkowych. Są to rośliny przystosowane do lokalnych warunków, odporne i niewymagające zaawansowanych zabiegów pielęgnacyjnych. Ponadto, posiadają wysokie walory dekoracyjne. Godne polecenia są m.in. lipa drobnolistna, klon pospolity i polny, bez czarny, kalina koralowa, lilaki, róże, ostróżki, floksy, malwy, dalie, cynie, aksamitki, nagietki, bratki, goździki, maki, jeżówki i nieza­pominajki.

Dodatkowe materiały:

  -  Tradycyjne ogródki wiejskie (Wigierski Park Narodowy)

  -  Kolorowe Zagrody (Stowarzyszenie Wiejskie „Zielona Przestrzeń”)

  -  Zamień nawłocie na malwy przy płocie (Zaborski Park Krajobrazowy)

  -  Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia (GDOŚ)

Ogród przyjazny zwierzętom

Cel: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Wysokie walory estetyczne
Opis metody: Ogród przyjazny zwierzętom to taki, w którym niewielkie zwierzęta jak płazy, gady, ptaki, małe ssaki i owady mogą żyć na stałe lub znajdować okazjonalne schronienie i zaspokajać głód. Faunie sprzyjają ogrody nieformalne, naturalistyczne, miejscami wręcz półdzikie. W projekcie ogrodu warto uwzględnić niewielki zbiornik wodny ze strefą bagienną, idealny dla płazów i pozwalający innym zwierzętom ugasić pragnienie. Dobrze jest również wyznaczyć w ogrodzie strefy, gdzie nie będziemy kosić trawy i innej roślinności zielnej lub zaprojektować tam tzw. łąkę kwietną, będącą estetycznym i niewymagającym zamiennikiem trawnika. Ważne jest sadzenie drzew i tworzenie zwartych kęp krzewów, a także pnączy tworzących tzw. zielone ściany. Sadzone przez nas egzemplarze powinny należeć do rodzimych gatunków. Dla pszczół i motyli korzystne są rośliny oferujące duże ilości nektaru i pyłku a ptaki i ssaki chętnie skorzystają z ich owoców i nasion. Do wartych polecenia roślin miododajnych należą m.in.: lipa drobnolistna, klon pospolity, koniczyna łąkowa, mniszek lekarski, wrzos zwyczajny, dąbrówka rozłogowa, szałwia lekarska. Schronienie i pożywienie zwierzętom zapewnią: czeremcha zwyczajna, leszczyna pospolita, głóg jedno- i dwuszyjkowy, jarząb pospolity, dzika róża, śliwa tarnina, trzmielina pospolita i brodawkowata, dereń jadalny, cis pospolity, jałowiec pospolity, kalina koralowa, bez czarny, bluszcz pospolity.

Dodatkowe materiały:

  -  Ogrody przyjazne naturze i krajobrazowi (Zaborski Park Krajobrazowy)

  -  Ogród ostoją zwierząt (Fundacja Nasza Ziemia)

  -  Hotele dla dzikich zapylaczy (Greenpeace)

Bezpieczne ogrodzenia

Cel: Zachowanie drożności korytarzy ekologicznych i przepuszczalności przestrzeni
Korzyści dla inwestora: Brak problemów z rannymi lub martwymi zwierzętami
Opis metody: Najkorzystniej jest stosować ogrodzenia ażurowe, nieprzekraczające 180 cm wysokości, ze sztachet drewnianych lub z metalu (należy unikać prefabrykatów betonowych). Zrezygnujmy z podmurówki, a jeżeli istnieje konieczność jej zastosowania, umieśćmy przepusty o średnicy ok. 20 cm na wysokości gruntu. Wykończenie górnej krawędzi ogrodzenia nie może zawierać elementów ostrych, o które przeskakujące zwierzę mogłoby się poranić. Warto również całkowicie zrezygnować z ogrodzenia na rzecz żywopłotu, który jednocześnie może pełnić funkcję kryjówki dla zwierząt.

Zachowanie odpowiedniej architektury budynków

Cel: Ochrona charakterystycznych cech krajobrazu wiejskiego
Korzyści dla inwestora: Wysokie walory estetyczne
Opis metody: Budownictwo wiejskie charakteryzuje się niewielkimi rozmiarami i skupieniem zabudowań. Wysokość typowego domu wiejskiego powinna być mniejsza niż szerokość. Dom powinien wznosić się na max. 2,5 kondygnacji, tj. do 12 m, i posiadać dach dwuspadowy o nachyleniu min. 30 st. Budynki mieszkalne powinny mieć kalenice równoległe do drogi i wejście od strony ulicy. Nowoczesna architektura domów jednorodzinnych powinna nawiązywać do tradycyjnych wzorów, choć oczywiście nie musi ich bezpośrednio kopiować. Najważniejsze jest zachowanie wielkości i kubatury budynków, a także ich właściwe położenie na działce – blisko drogi. Do preferowanych materiałów należą drewno, cegły, ale również nowoczesne zastosowania innych materiałów nawiązujące do tradycyjnych wzorów. Kolorystyka budynków powinna być stonowana, nieagresywna. Dobrym wyborem jest biel, beż, brąz – kolory ziemi. W jednym siedlisku powinien się znajdować tylko jeden budynek mieszkalny. Obiekty gospodarcze również należy wykonywać z materiałów tradycyjnych, przede wszystkim drewna.

Ochrona gleby podczas budowy

Cel główny: Zachowanie pokrywy glebowej
Cel dodatkowy: Zapobieganie skażeniu gleb
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty
Opis metody: Przed rozpoczęciem budowy należy zdjąć glebę z powierzchni terenu tam, gdzie planujemy lokalizację budynków, dojazd i pracę maszyn oraz składowanie materiałów budowlanych. Powinno się zdjąć warstwę do głębokości, na której gleba wyraźnie zmienia barwę i przechodzi w podglebie. Tych dwóch warstw nie należy mieszać, gdyż pogarsza to właściwości humusu. W ustaleniu odpowiedniej głębokości pomoże wykonanie na działce kilku wykopów próbnych, ponieważ warstwy gleby organicznej i próchnicznej mogą mieć różną grubość. Właściwe miejsce do składowania humusu jest osłonięte, nie koliduje z budową, chroni ziemię przed zanieczyszczeniem czy najeżdżaniem kołami pojazdów. Składowanie w pryzmach nie wyższych niż 1,5 m i nie szerszych niż 3 m pozwala glebie zachować właściwości biologiczne. W celu ochrony pryzm warto obsiać je roślinami, które tworzą tzw. zielony nawóz – koniczyną lub wyką. Zebrana przed budową, właściwie składowana gleba może posłużyć do aranżacji ogrodu – unika się dodatkowych kosztów zakupu ziemi ogrodowej. Tym bardziej, że ziemia pochodząca z zewnętrznego źródła może być zanieczyszczona.

Unikanie prowadzenia budowy po zmroku

Cel: Redukcja hałasu i zanieczyszczenia światłem
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty
Opis metody: Prowadzenie prac budowlanych po zmroku wymaga zastosowania sztucznego oświetlenia, co nie tylko jest kosztowne, lecz także w połączeniu z hałasem towarzyszącym działaniu maszyn i urządzeń negatywnie wpływa na lokalną faunę. W związku z tym warto tak zaplanować proces budowlany, by nie zachodziła konieczność prowadzenia prac po zapadnięciu zmroku.

Ochrona roślinności podczas budowy

Cel: Zachowanie cennych zbiorowisk, egzemplarzy roślin i drzewostanu
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty
Opis metody: Należy dopilnować, by wykonawcy prac budowlanych właściwie zabezpieczyli drzewa i krzewy przed negatywnym wpływem prac budowlanych: uszkodzeniami mechanicznymi części nadziemnych i podziemnych oraz skażeniem, ubiciem i przesuszeniem gleby. Skuteczność metod ochrony roślin zależy od staranności w ich zastosowaniu, w związku z czym warto osobiście czuwać nad tym etapem prac. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na właściwe zabezpieczenie strefy korzeniowej roślin przed uszkodzeniami. W obrysie korony drzewa lub krzewu należy unikać wykonywania wykopów i nasypów, składowania materiałów budowlanych oraz jeżdżenia i parkowania maszyn. Po drugie, należy upewnić się, że prawidłowo skonstruowano osłony pni drzew: ogrodzenia lub szalunki. Po trzecie, jeżeli prowadzimy prace tynkarskie, warto zabezpieczyć korony drzew za pomocą siatki lub folii.

Dodatkowe materiały:

  -  Ochrona drzew na placu budowy (Fundacja Sendzimira)

  -  Strefy ochronne drzew na placu budowy (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa)

Ograniczenie środków chemicznych w pielęgnacji ogrodu

Cel główny: Zachowanie czystości wód
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni bytowania i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Ograniczenie problemów ze szkodnikami, ograniczenie kontaktu z substancjami toksycznymi, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Jedną z naturalnych metod zwalczania szkodników, m.in. mszyc, dżdżownic i ślimaków, jest stworzenie odpowiednich warunków dla ich naturalnych wrogów: ssaków owadożernych, ptaków i owadów. Korzystne jest utrzymanie zadrzewień, zakrzaczeń, żywopłotów, ściółki, suchych liści, przestrzeni pod kamieniami a nawet fragmentów martwych drzew. Kolejną metodą jest odpowiedni dobór roślin, które odstraszają szkodniki. Syntetyczne środki ochrony roślin można z powodzeniem zastąpić substancjami nieszkodliwymi, np. mydłem ogrodowym o zapachu czosnku. Nawozy sztuczne można zastąpić obornikiem, kompostem czy biohumusem. Unika się w ten sposób zanieczyszczenia gleby, gdyż długie stosowanie nawozów sztucznych sprawia, że  w glebie gromadzą się związki nierozkładalne dla bakterii i grzybów.

Kompostownik

Cel główny: Zapobieganie skażeniu gleb
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty
Opis metody: Najprostszym rodzajem kompostownika jest pryzma lub zagłębienie wypełnione odpadami organicznymi i przykryte gałęziami. Samodzielnie można również łatwo wykonać drewnianą skrzynię bez dna i pokrywy, która zapewnia dopływ powietrza do kompostu. Zaawansowane konstrukcje plastikowe i obrotowe, które ułatwiają mieszanie zawartości, są dostępne w specjalistycznych sklepach. Nie wszystkie odpady nadają się do przetworzenia na kompost. Mieszanka powinna być bogata w związki węgla i azotu, gdyż właśnie te substancje zapewniają dobre warunki do rozwoju pożytecznych bakterii i grzybów. Do kompostownika mogą trafić: ścięta trawa, słoma, suche liście; odpady, pył i popiół drzewny (np. z kominka czy grilla), niezadrukowany papier i karton; resztki po parzeniu kawy i herbaty, ale także odchody zwierząt roślinożernych, obierki z warzyw i owoców, skorupki jaj. Do zbiornika nie należy dodawać resztek mięsa i mleka, odchodów zwierząt domowych, nasion (nie ulegną rozkładowi), liści i gałęzi porażonych chorobami, a także resztek twardego drewna (kasztanowca, buka czy dębu).

Paliwa ekologiczne

Cel: Ochrona jakości powietrza
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, korzyści zdrowotne
Opis metody: Piece ogrzewające dom można niewielkim kosztem dostosować do używania paliw ekologicznych, których spalanie emituje minimum substancji szkodliwych, np. siarki, tlenków azotu, tlenku węgla. Do biopaliw przeznaczonych do ogrzewania domu należą: drewno, słoma, brykiety (sprasowane trociny, kora, słoma, resztki z produkcji rolnej), pellety (drobne brykiety). Brykiety z biomasy pozwalają na wykorzystanie odpadów z produkcji leśnej i rolnej. Osiągają wysoką wydajność energetyczną, porównywalną do węgla kamiennego i pozostawiają znacznie mniej popiołów, które można dodać do kompostownika. Zwiększenie wydajności można osiągnąć poprzez zamontowanie specjalnych pieców przeznaczonych do spalania konkretnego rodzaju biomasy. Zmiana wymaga jednak większych nakładów finansowych. Pod żadnym pozorem nie należy palić śmieci z tworzyw sztucznych, opon, lakierów i innych substancji chemicznych – są bardzo szkodliwe dla człowieka i środowiska!

Termoizolacja

Cel: Ochrona jakości powietrza
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, poprawa warunków mikroklimatycznych w domu
Opis metody: Ocieplenie budynku to kosztowne przedsięwzięcie, jednak oszczędność energii z pewnością zrównoważy początkowo duże wydatki. Domy mieszkalne można izolować różnymi materiałami: styropianem, który w trakcie prac często ulega rozdrobnieniu i zanieczyszcza środowisko; wełną celulozową i mineralną; warstwą suchego, izolowanego powietrza wewnątrz muru. Ostatnia metoda wymaga najdokładniejszych prac budowlanych, ale z punktu widzenia ochrony przyrody jest najkorzystniejsza. Szczegółowe informacje na temat technologii i możliwych źródeł finansowania można uzyskać u wyspecjalizowanych przedsiębiorców. Wiele gmin oferuje możliwość uzyskania dofinansowania termomodernizacji ze specjalnych funduszy.

Ograniczenie użycia maszyn spalinowych w ogrodzie

Cel główny: Redukcja hałasu
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, korzyści zdrowotne
Opis metody: Prace w ogrodzie można wykonywać bez pomocy hałaśliwych urządzeń spalinowych, np. kosiarek (czy traktorków ogrodowych) i dmuchaw do zbierania liści. Jeśli nie da się wyeliminować tych narzędzi całkowicie, to warto ograniczyć ich używanie do niezbędnego minimum. W niedużym ogrodzie jesienne liście można zbierać grabiami, a w niektórych miejscach zostawić je na trawie jako schronienie dla jeży i owadów. Najcichszy ogród to naturalne zbiorowisko roślin, które w ogóle nie wymagają koszenia.

Pielęgnacja cennych drzew i krzewów

Cel główny: Zachowanie cennych roślin i drzewostanu
Cel dodatkowy: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Wyższa wartość nieruchomości, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Cenne rośliny, zwłaszcza stare drzewa, wymagają szczególnej uwagi właściciela. Młode drzewa i małe rośliny można otoczyć siatką z drewna lub metalu, która osłoni je przed zniszczeniami mechanicznymi. Konieczne jest usuwanie fragmentów zarażonych chorobami i  pasożytami. Należy zachować jednak szczególną ostrożność przy stosowaniu środków chemicznych.
W okresie zimowym drzewa owocowe tradycyjnych odmian i cenne krzewy można osłaniać słomianymi otulinami – chochołami, lub stroiszem – gałęziami drzew iglastych. Rośliny inne niż zimozielone można pokrywać warstwą suchych jesiennych liści, tworząc tym samym warunki do zimowania owadów.

Usuwanie gatunków obcych

Cel: Ograniczenie występowania gatunków obcych
Korzyści dla inwestora: Wysokie walory estetyczne
Opis metody: Rośliny obce i inwazyjne mogą wywołać szkody w środowisku, powodować straty ekonomiczne i zagrażać ludzkiemu zdrowiu. Są to na przykład: rdestowiec japoński i sachaliński, niecierpek gruczołowaty, kolczurka klapowana, sumak octowiec, winobluszcz zaroślowy, dereń rozłogowy, klon jesionolistny, dąb czerwony, czeremcha amerykańska, robinia akacjowa. Takie rośliny należy usuwać lub przynajmniej ograniczyć możliwość ich rozwoju i rozmnażania, np. poprzez zabiegi mechaniczne. W przypadku roślin zielnych, np. nawłoci, często wystarcza wielokrotne koszenie w jednym sezonie. Do innych skutecznych działań zalicza się sadzenie roślin gatunków rodzimych w miejsce usuniętych okazów gatunków obcych. Należy jednak pamiętać, by usuwać całą roślinę wraz z jej systemem korzeniowym.

Dodatkowe materiały:

  -  Zamień nawłocie na malwy przy płocie (Zaborski Park Krajobrazowy)

  -  Dobra Praktyka Ogrodnika Przyrodnika (Zaborski Park Krajobrazowy)

Posiłek i nocleg dla zwierząt

Cel: Zachowanie przestrzeni życia i żerowania zwierząt
Korzyści dla inwestora: Możliwość obserwowania zwierząt, wysokie walory estetyczne
Opis metody: W ogrodzie można zainstalować karmniki, poidełka i budki lęgowe dla ptaków czy „hotel“ dla owadów. „Hotel” można z łatwością wykonać samodzielnie, wystarczy wypełnić drewnianą ramę starymi kaflami, potłuczonymi doniczkami, kamieniami, cegłami, gałęziami, suchymi liśćmi, korą lub słomą. Ramę można skonstruować z desek lub pni, tworząc półki na wypełnienie. Do wnętrza można również włożyć puste w środku rurki bambusa czy trzciny. Hotel musi posiadać daszek chroniący owady przed deszczem, można go też zabezpieczyć siatką przed drapieżnikami. Schronienie dla ptaków stanowią budki lęgowe – drewniane skrzynki z daszkiem  i otworem od 3 do nawet 15 cm średnicy. Dla bocianów można przygotować platformy pod gniazda o średnicy ok. 1,5 m. Dla odważnych ciekawym pomysłem może być prowadzenie niewielkiej pasieki, należy jednak pamiętać, że w okolicach parku można hodować tylko pszczoły rasy środkowoeuropejskiej linii kampinoskiej. Pszczoły jako jedne z najważniejszych owadów zapylających mają bardzo pozytywny wpływ na stan ogrodu. Prowadzenie naturalnego ogrodu, w którym eliminuje się bądź ogranicza do minimum przystrzyganie trawnika i innych roślin, również pozytywnie wpływa na bazę pokarmową zwierząt.

Dodatkowe materiały:

  -  Ogrody przyjazne naturze i krajobrazowi (Zaborski Park Krajobrazowy)

  -  Ogród ostoją zwierząt (Fundacja Nasza Ziemia)

  -  Budki dla ptaków (Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych)

  -  Hotele dla dzikich zapylaczy (Greenpeace)

  -  Domek dla jeży (Polskie Towarzystwo Ochrony Jeży "Nasze Jeże")

Zapobieganie kolizjom ptaków

Cel: Redukcja zagrożeń dla zwierząt
Korzyści dla inwestora: Możliwość obserwowania ptaków
Opis metody: By uchronić ptaki przed kolizjami z dużymi powierzchniami szklanymi należy umieścić na szybach naklejki w dowolnym kształcie, np. kropek czy pasków, lub specjalne, wzorzyste folie okienne. Ważne jest, żeby naklejki lub elementy wzoru były jednolicie rozmieszczone i pokrywały przynajmniej 10% powierzchni szklanej. Najlepiej widoczne dla ptaków są czerń i pomarańcz. Szyby mogą być również pokryte filtrami UV niewidocznymi dla ludzi (taką metodę stosują pająki w swoich sieciach). Sposobem dostępnym dla każdego jest wieszanie firanek, zasłon i montowanie rolet.

Dodatkowe materiały:

  -  Sposoby zapobiegania kolizjom ptaków z szybami (Przegląd Przyrodniczy)

  -  Sposoby zapobiegania kolizjom ptaków z szybami (Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków)

Nie dla krasnali ogrodowych

Cel: Ochrona charakterystycznych cech krajobrazu wiejskiego
Korzyści dla inwestora: Niższe koszty, wysokie walory estetyczne
Opis metody: Przy zaaranżowaniu przestrzeni przydomowej należy wystrzegać się sztucznych materiałów: stiuku, gipsu, plastiku i ceramicznych figurek (tzw. „krasnali”). Warto stosować materiały naturalne: drewno, słomę, wiklinę, kamień czy glinę. Kolorystyka powinna być dopasowana do otoczenia – w żadnym wypadku jaskrawa. Wskazane jest używanie materiałów i przedmiotów z recyclingu. Te same zasady odnoszą się zarówno do zdobień, jak i elementów użytkowych (grill, altana, ławki).