Urozmaicona rzeźba terenu parku wraz z mozaiką siedlisk - od bagiennych po skrajnie suche - decyduje o dużym bogactwie szaty roślinnej. Występuje tu około 150 zbiorowisk roślinnych, które tworzy ponad 1400 gatunków roślin naczyniowych i około 150 gatunków mszaków. Położenie puszczy na niżu w centralnej części Polski sprawiło, że we florze spotyka się gatunki związane zarówno z klimatem kontynentalnym (np. kocanki piaskowe), jak i atlantyckim (np. szczotlicha siwa), a także typowe dla strefy borealnej (np. zimoziół północny), a nawet pontyjskiej (np. wężymord stepowy). Bardzo cennym składnikiem flory parku jest relikt epoki polodowcowej – chamedafne północna.. Ciekawostką dendrologiczną jest brzoza ciemna (czarna) – forma brzozy brodawkowatej, której kora pozbawiona jest białego barwnika.

  Różnorodny jest świat grzybów i porostów. Dzięki prowadzonym w ostatnich latach badaniom mykologicznym wiemy, że liczba taksonów grzybów wielkoowocnikowych (gatunków, odmian i form) wynosi co najmniej 1533. Dzięki ochronie w formie parku narodowego obszaru Puszczy Kampinoskiej, zachowały się tu zarówno gatunki typowo leśne, związane ze zbiorowiskami naturalnego pochodzenia, jak i synantropijne (związane z łąkami, pastwiskami, terenami obecnych lub dawnych siedzib ludzkich). Istotną część mykobioty parku - ok. 40% - stanowią gatunki związane ze starymi, zamierającymi drzewami i martwym drewnem, z których część jest znana wyłącznie z KPN. Obszary wydmowe parku są ważnym w skali kraju miejscem występowania grzybów psammofilnych (związanych z piaskiem), w tym chronionych, np: tęgoskóra korzeniastego czy gwiazdosza kwiatuszkowatego. Spośród ponad 300 gatunków zagrożonych  (znajdujących się na czerwonej liście), w tym 20 gatunków objętych ochroną, stosunkowo często możemy spotkać ozorka dębowego, większość z nich to jednak gatunki unikalne takie jak: sosnojamka kurczliwa czy żagwica listkowata.

  Na podstawie współczesnych badań i danych historycznych dotyczących porostów stwierdzono występowanie około 200 ich gatunków, z tego ok. 50 w różnym stopniu zagrożonych. Na uwagę zasługuje występowanie na terenie parku stanowisk gatunków porostów wielkoplechowych, posiadających na czerwonych listach wysoki status zagrożenia. Są to m.in. brodaczka kępkowa, włostka brązowa, odnożyca jesionowa i pawężnica psia. Ważnym jest również fakt ciągłego występowania na tym obszarze gatunków charakterystycznych dla początkowych stadiów sukcesji wydm, takich, jak: chróścik karłowaty i słonecznica mchowa.

  W parku i w jego otulinie stwierdzono występowanie 74 gatunków drzew (w tym 34 gatunki rodzime), z czego tylko kilka ma znaczący udział w tworzeniu drzewostanów. Najważniejszymi są: sosna zwyczajna, olsza czarna, brzozy (brodawkowata i omszona) oraz dęby (szypułkowy i bezszypułkowy). Sosna, główny gatunek lasotwórczy w Kampinoskim Parku Narodowym, porasta większość terenów wydmowych. W związku z tym, że rośnie w trudnych warunkach – na suchych i ubogich piaszczystych glebach – ma wąskie przyrosty roczne, twarde, sprężyste i bogate w żywicę drewno. Ze względu na te właściwości sosny używane były do wyrobu masztów okrętowych. Stare, ok. 200-letnie sosny masztowe, o  wysokości do 30 metrów i ponad półmetrowej pierśnicy, zachowały się do dnia dzisiejszego m.in. w obszarach ochrony ścisłej„Nart”, „Wilków”, „Rybitew”, „Sieraków” i „Kaliszki”.

  Lasy zajmują ok. 73% powierzchni parku. Ubogie partie wydm porastają bory świeże, w których drzewostan tworzy zazwyczaj sosna z domieszką brzozy brodawkowatej. W podszycie występują jałowiec, kruszyna i jarzębina, czasem także dęby, głównie szypułkowy. Runo ma charakter krzewinkowo-mszysty, podkreśla to obecność borówek (czernicy i brusznicy),wrzosu oraz kostrzewy owczej. Bujną warstwę mszystą tworzą m.in. płonniki i rokiet, pośród których w miejscach suchszych i prześwietlonych spotyka się porosty, np. chrobotki i płucnice. Sporadycznie, na najbardziej jałowych fragmentach wydm, zachowały się niewielkie płaty borów chrobotkowych. Największą powierzchnię na wydmach zajmują bory mieszane sosnowo-dębowe. W drzewostanie obok sosny duży udział mają dęby oraz brzoza brodawkowata. Warstwę krzewów tworzą kruszyna, jałowiec i jarzębina, czasem także leszczyna i trzmielina brodawkowata. W runie, obok gatunków typowo borowych, m.in.: borówek, konwalii,pszeńca zwyczajnego, paproci orlicy pospolitej, domieszkę stanowią gatunki grądowe, takie jak: perłówka zwisła, fiołek leśny, turzyca palczasta. Znaczną powierzchnię zajmują na wydmach zbiorowiska borowe niewykształcone, będące w trakcie regeneracji, mające cechy pośrednie między borami świeżymi i mieszanymi. Poza Grochalskimi Piachami – niemal 100-hektarowym kompleksem otwartych wydm śródlądowych – wydmy pozbawione roślinności występują nielicznie i zajmują zazwyczaj niewielkie powierzchnie. Nieco częstsze są murawy napiaskowe i ciepłolubne oraz wrzosowiska.

 

Bór mieszany
Bór mieszany

 

Na niektórych zboczach wydm oraz na mineralnych wyspach wśród bagien rosną lasy liściaste zwane grądami. Zajmują siedliska o zróżnicowanych warunkach wilgotnościowych i żyznościowych. Ich drzewostan tworzą dąb szypułkowy, grab oraz lipa drobnolistna z domieszką klonu zwyczajnego i brzozy brodawkowatej. W miejscach wilgotnych towarzyszą im wiąz i jesion, zaś na wydmach sosna, najczęściej sztucznie nasadzona. Grądy najpiękniej wyglądają wiosną, w okresie kwitnienia roślin runa leśnego. Zanim na drzewach rozwiną się liście zacieniające dno lasu kwitną zawilce gajowe i żółte, kokorycze, przylaszczki, dąbrówka rozłogowa, gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty i in. Na niektórych siedliskach grądowych, np. na południowych stokach niektórych wydm, rozwija się dąbrowa świetlista. Skład drzewostanu może być podobny do tego, jaki panuje w grądach lub borach mieszanych, jednak warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, dzięki czemu runo tych zbiorowisk jest dużo bogatsze w gatunki. Odpowiednie warunki znajdują tu zwłaszcza gatunki lubiące cieplejsze, nasłonecznione stanowiska, np.: dzwonek brzoskwiniolistny, miodownik melisowaty, pięciornik biały, ciemiężyk białokwiatowy i rozchodnik wielki.

Grąd
Grąd
 

Zbiorowiskami leśnymi typowymi dla terenów bagiennych są olsy. Budujące drzewostan olsze tworzą u swych podstaw wysokie kępy, pomiędzy którymi przez znaczną część roku znajduje się woda. Na kępach rosną mchy, rośliny zielne występujące na siedliskach niezabagnianych, nawet borowych, np.: borówki, szczawik zajęczy, paprocie oraz krzewy. W zalewanych wodą dolinkach występują rośliny olsowe i szuwarowe: różne gatunki turzyc, kosaciec żółty,gorysz błotny czy karbieniec pospolity. Ze względu na swą niedostępność olsy są przyrodniczo najlepiej zachowanymi zbiorowiskami leśnymi parku, są też ostoją wielu rzadkich gatunków zwierząt. Wzdłuż brzegów strug i kanałów oraz na obrzeżach olsów występują łęgi jesionowo-olszowe.

  Pierwotnie lasy porastały większość terenów bagiennych, a jedynymi zbiorowiskami otwartymi były podmokłe szuwary trawiaste (np. trzciny pospolitej) i turzycowiska. W wyniku działalności człowieka na osuszonych terenach bagiennych powstały półnaturalne zbiorowiska łąkowe. Do najważniejszych należą zmiennowilgotne łąki trzęślicowe będące miejscem występowania wielu rzadkich gatunków, jak storczyki, goździk pyszny czy kosaciec syberyjski oraz  bogate florystycznie łąki świeże z charakterystyczną trawą - rajgrasem wyniosłym.

Więcej zdjęć ...