Ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów jest formą ochrony przyrody, która ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

W odniesieniu do objętych ochroną gatunkową zwierząt zabrania się:

1) umyślnego zabijania;
2) umyślnego okaleczania lub chwytania;
3) umyślnego niszczenia ich jaj lub form rozwojowych;
4) transportu;
5) chowu;
6) zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków;
7) niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania;
8) niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk lub innych
schronień;
9) umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień;
10) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany lub darowizny okazów gatunków;
11) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków;
12) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;
13) umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego

W stosunku do roślin znajdujących się pod ochroną ścisłą (całkowitą) obowiązuje zakaz:
umyślnego niszczenia, zrywania, ścinania oraz pozyskiwania z naturalnych miejsc występowania, a także zakaz handlu, przenoszenia i wywożenia za granicę zarówno w stanie świeżym, jak i suszonym.

W przypadku roślin objętych ochroną częściową możliwe jest ich pozyskanie w określonych ilościach i miejscach, m.in. dla celów leczniczych i gospodarczych.
Organem nadającym status prawny ochrony gatunkowej jest minister środowiska.

Lista zwierząt objętych ochroną gatunkową stwierdzonych na terenie KPN
 

Gastropoda, ślimaki
Anisus vorticulus, zatoczek łamliwy
Vertigo angustior, poczwarówka zwężona
Vertigo moulinsiana, poczwarówka jajowata
Borysthenia naticina, zawójka rzeczna (ochrona częściowa)
Helix pomatia, ślimak winniczek (ochrona częściowa)
Myxas glutinosa, błotniarka otułka (ochrona częściowa)
Quickella arenaria, bursztynka piaskowa (ochrona częściowa)
Arachnida, pajęczaki
Philaeus chrysops, strojniś nadobny
Branchiopoda, skrzelonogi
Triops cancrifrons, przekopnica właściwa (ochrona częściowa)
Insecta, owady
Cucujus cinnaberinus, zgniotek cynobrowy
Graphoderus bilineatus, kreślinek nizinny
Osmoderma spp., pachnica
Dicerca moesta, poraj (ochrona częściowa)
Calosoma inquisitor, tęcznik mniejszy (ochrona częściowa)
Carabus auronitens, biegacz zielonozłoty (ochrona częściowa)
Carabus clathratus, biegacz bagienny (ochrona częściowa)
Carabus convexus, biegacz wypukły (ochrona częściowa)
Carabus coriaceus, biegacz skórzasty (ochrona częściowa)
Carabus glabratus, biegacz gładki (ochrona częściowa)
Carabus nitens, biegacz szykowny (ochrona częściowa)
Protaetia aeruginosa, kwietnica okazała (ochrona częściowa)
Velleius dilatatus (ochrona częściowa)
Anthophora plumipes, porobnica włochatka (ochrona częściowa)
Bombus hortorum, trzmiel ogrodowy (ochrona częściowa)
Bombus hypnorum, trzmiel drzewny (ochrona częściowa)
Bombus jonellus, trzmiel tajgowy (ochrona częściowa)
Bombus lapidarius, trzmiel kamiennik (ochrona częściowa)
Bombus lucorum, trzmiel gajowy (ochrona częściowa)
Bombus muscorum, trzmiel żółty (ochrona częściowa)
Bombus pascuorum, trzmiel rudy (ochrona częściowa)
Bombus pomorum, trzmiel rdzawoodwłokowy (ochrona częściowa)
Bombus pratorum, trzmiel leśny (ochrona częściowa)
Bombus ruderarius, trzmiel rudonogi (ochrona częściowa)
Bombus ruderatus, trzmiel ciemnopasy (ochrona częściowa)
Bombus semenoviellus, trzmiel wschodni (ochrona częściowa)
Bombus soroeensis, trzmiel różnobarwny (ochrona częściowa)
Bombus subterraneus, trzmiel paskowany (ochrona częściowa)
Bombus sylvarum, trzmiel rudoszary (ochrona częściowa)
Bombus terrestris, trzmiel ziemny (ochrona częściowa)
Bombus veteranus, trzmiel szary (ochrona częściowa)
Tetralonia dentata, rozrożka chabrowa (ochrona częściowa)
Formica aquilonia, mrówka północna (ochrona częściowa)
Formica polyctena, mrówka ćmawa (ochrona częściowa)
Formica pratensis, mrówka łąkowa (ochrona częściowa)
Formica rufa, mrówka rudnica (ochrona częściowa)
Formica truncorum, mrówka pniakowa (ochrona częściowa)
Lycaena dispar, czerwończyk nieparek
Phengaris arion, modraszek arion
Phengaris teleius, modraszek telejus
Phengaris alcon, modraszek alkon (ochrona częściowa)
Euphydras aurinia, przeplatka aurinia
Iphiclides podalirius, paź żeglarz (ochrona częściowa)
Mantis religiosa, modliszka zwyczajna
Ophiogomphus cecilia, trzepla zielona
Gomphus flavipes, gadziogłówka żółtonoga (ochrona częściowa)
Leucorrhinia pectoralis, zalotka większa
Nehalenia speciosa, iglica mała
Sympecma paedisca, straszka północna (ochrona częściowa)
Clitellata, siodełkowce
Hirudo medicinalis, pijawka lekarska
Actinopterygii, ryby promieniopłetwe (ochrona częściowa)
Misgurnus fossilis, piskorz (ochrona częściowa)
Rhodeus amarus, różanka (ochrona częściowa)
Amphibia, płazy
Bombina bombina, kumak nizinny
Bufo bufo, ropucha szara (ochrona częściowa)
Epidalea calamita, ropucha paskówka
Pseudepidalea viridis, ropucha zielona
Hyla arborea, rzekotka drzewna
Pelobates fuscus, grzebiuszka ziemna
Pelophylax esculenta, żaba wodna (ochrona częściowa)
Pelophylax lessonae, żaba jeziorkowa (ochrona częściowa)
Pelophylax ridibundus, żaba śmieszka (ochrona częściowa)
Rana arvalis, żaba moczarowa
Rana temporaria, żaba trawna (ochrona częściowa)
Triturus cristatus, traszka grzebieniasta
Lissotriton vulgaris, traszka zwyczajna (ochrona częściowa)
Reptilia, gady
Anguis fragillis, padalec zwyczajny (ochrona częściowa)
Coronella austriaca, gniewosz plamisty
Natrix natrix, zaskroniec zwyczajny (ochrona częściowa)
Lacerta agilis, jaszczurka zwinka (ochrona częściowa)
Zootoca vivipara, jaszczurka żyworodna (ochrona częściowa)
Vipera berus, żmija zygzakowata (ochrona częściowa)
Aves, ptaki (tylko gatunki regularnie lęgowe i prawdopodobnie lęgowe)
Anseriformes, Blaszkodziobe
Cygnus olor, łabędź niemy
Spatula querquedula cyranka
Mareca strepera  krakwa
Galliformes, Grzebiące
Coturnix coturnix, przepiórka
Podicipedifomes, Perkozowe
Tachybaptus ruficollis, perkozek
Columbiformes, Gołębiowe
Columba oenas, siniak
Streptopelia turtur, turkawka
Streptopelia decaocto, sierpówka
Caprimulgiformes, Lelkowe
Caprimulgus europaeus, lelek
Apodiformes, Jerzykowe
Apus apus jerzyk
Cuculiformes, Kukułkowe
Cuculus canorus, kukułka
Gruiformes, Żurawiowe
Rallus aquaticus, wodnik
Crex crex, derkacz
Porzana porzana, kropiatka
Zapornia parva, zielonka
Gallinula chloropus, kokoszka
Grus grus, żuraw
Charadriiformes, Siewkowe
Vanellus vanellus, czajka
Gallinago gallinago, kszyk
Limosa limosa, rycyk
Actitis hypoleucos, brodziec piskliwy
Tringa ochropus samotnik
Tringa totanus, krwawodziób
Chroicocephalus ridibundus, śmieszka
Ciconiiformes, Bocianowe
Ciconia nigra, bocian czarny
Ciconia ciconia, bocian biały
Ardeade, Czaplowce
Botaurus stellaris, bąk
Ixobrychus minutus, bączek
Accipitriformes, Szponiaste
Pernis apivorus, trzmielojad
Clanga pomarina, orlik krzykliwy
Circus aeruginosus, błotniak stawowy
Circus pygargus, błotniak łąkowy
Accipiter nisus, krogulec
Accipiter gentilis, jastrząb
Haliaeetus albicilla, bielik
Buteo buteo, myszołów
Strigiformes, Sowy
Tyto alba płomykówka
Athene noctua, pójdźka
Aegolius funereus włochatka
Strix aluco, puszczyk zwyczajny
Asio otus, uszatka
Bucerotiformes, Dzioborożcowe
Upupa epops dudek
Piciformes, Dzięciołowe
Jynx torquilla, krętogłów
Picus viridis, dzięcioł zielony
Picus canus, dzięcioł zielonosiwy
Dryocopus martius, dzięcioł czarny
Dendrocopos major, dzięcioł duży
Dendrocopos syriacus, dzięcioł białoszyi
Dendrocoptes medius, dzięcioł średni
Dryobates minor, dzięciołek
Falconiformes, Sokołowe
Falco tinnunculus, pustułka
Falco subbuteo, kobuz
Passeriformes, Wróblowe
Lullula arborea, lerka
Alauda arvensis, skowronek
Anthus campestris, świergotek polny
Anthus trivialis, świergotek drzewny
Anthus pratensis, świergotek łąkowy
Riparia riparia, brzegówka
Hirundo rustica, dymówka
Delichon urbicum, oknówka
Motacilla flava, pliszka żółta
Motacilla alba, pliszka siwa
Troglodytes troglodytes, strzyżyk
Prunella modularis, pokrzywnica
Erithacus rubecula, rudzik
Luscinia luscinia, słowik szary
Luscinia megarhynchos, słowik rdzawy
Phoenicurus ochruros, kopciuszek
Phoenicurus phoenicurus, pleszka
Saxicola rubetra, pokląskwa
Saxicola rubicola, kląskawka
Oenanthe oenanthe, białorzytka
Turdus merula, kos
Turdus pilaris, kwiczoł
Turdus philomelos, śpiewak
Turdus viscivorus, paszkot
Locustella naevia, świerszczak
Locustella fluviatilis, strumieniówka
Locustella luscinioides, brzęczka
Acrocephalus schoenobaenus, rokitniczka
Acrocephalus palustris, łozówka
Acrocephalus scirpaceus, trzcinniczek
Acrocephalus arundinaceus, trzciniak
Hippolais icterina, zaganiacz
Rhadina sibilatrix świstunka leśna
Phylloscopus collybita, pierwiosnek
Phylloscopus trochillus, piecuszek
Regulus regulus, mysikrólik
Regulus ignicapilla zniczek
Muscicapa striata, muchołówka szara
Ficedula parva, muchołówka mała
Ficedula hypoleuca, muchołówka żałobna
Aegithalos caudatus, raniuszek
Curruca nisoria, jarzębatka
Curruca curruca, piegża
Curruca communis, cierniówka
Sylvia atricapilla, kapturka
Sylvia borin, gajówka
Poecile palustris, sikora uboga
Poecile montanus, czarnogłówka
Lophopanes cristatus, czubatka
Periparus ater, sosnówka
Cyanistes caeruleus modraszka
Parus major, bogatka
Remiz pendulinus, remiz
Sitta europaea, kowalik
Certhia familiaris, pełzacz leśny
Certhia brachydactyla, pełzacz ogrodowy
Sturnus vulgaris, szpak
Oriolus oriolus, wilga
Lanius collurio, gąsiorek  
Lanius excubitor, srokosz
Garrulus glandarius, sójka
Corvus monedula, kawka
Corvus corax, kruk (ochrona częściowa)
Passer domesticus, wróbel
Passer montanus, mazurek
Fringilla coelebs, zięba
Serinus serinus, kulczyk
Chloris chloris, dzwoniec
Carduelis carduelis, szczygieł
Spinus spinus, czyż
Linaria cannabina, makolągwa
Erythrina erythrina, dziwonia
Coccothraustes coccothraustes, grubodziób
Pyrrhula pyrrhula, gil
Emberiza citrinella, trznadel
Emberiza hortulana, ortolan
Emberiza calandra, potrzeszcz
Schoeniclus schoeniclus, potrzos
Mammalia, ssaki
Carnivora, drapieżne
Canis lupus, wilk
Lynx lynx, ryś
Lutra lutra, wydra (ochrona częściowa)
Mustela erminea, gronostaj (ochrona częściowa)
Mustela nivalis, łasica (ochrona częściowa)
Erinaceomorpha, jeżokształtne
Erinaceus roumanicus, jeż wschodni (ochrona częściowa)
Rodentia, gryzonie
Muscardinus avellanarius, orzesznica
Sciurus vulgaris, wiewiórka pospolita (ochrona częściowa)
Castor fiber, bóbr europejski (ochrona częściowa)
Arvicola amphibius, karczownik ziemnowodny (ochrona częściowa)
Micromys minutus, badylarka (ochrona częściowa)
Apodemus sylvaticus, mysz zaroślowa (ochrona częściowa)
Soricomorpha, ryjówkokształtne
Sorex araneus, ryjówka aksamitna (ochrona częściowa)
Sorex minutus, ryjówka malutka (ochrona częściowa)
Neomys fodiens, rzęsorek rzeczek (ochrona częściowa)
Talpa europaea, kret (ochrona częściowa)
Chiroptera, nietoperze
Barbastella barbastellus, mopek zachodni
Eptesicus serotinus, mroczek późny
Myotis brandtii, nocek Brandta
Myotis dasycneme, nocek łydkowłosy
Myotis daubentoni, nocek rudy
Myotis myotis, nocek duży
Myotis mystacinus, nocek wąsatek
Myotis nattereri, nocek Natterera
Nyctalus leisleri, borowiczek
Nyctalus noctula, borowiec wielki
Pipistrellus nathusii, karlik większy
Pipistrellus pipistrellus, karlik malutki
Plecotus auritus, gacek brunatny
Plecotus austriacus, gacek szary

Lista roślin i grzybów znajdujących się na terenie KPN objętych ochroną gatunkową
 

 Ochrona ścisła

śnieżyczka przebiśnieg, Galanthus nivalis
starodub łąkowy, Ostericum palustre
barwinek pospolity, Vinca minor
bluszcz pospolity, Hedera helix
wężymord stepowy, Scorzonera purpurea
dzwonecznik wonny, Adenophora liliifolia
zimoziół północny, Linnaea borealis
goździk piaskowy, Dianthus arenarius
goździk kosmaty, Dianthus armeria
goździk siny, Dianthus gratianopolitanus
goździk pyszny, Dianthus superbus
rojownik posplity, Jovibarba sobolifera
rosiczka okrągłolistna, Drosera rotundifolia
mącznica lekarska, Arctostaphylos uva-ursi
chamedafna północna, Chamaedaphne calyculata
goryczka wąskolistna, Gentiana pneumonanthe
goryczuszka gorzkawa, Gentianella amarella
goryczuszka błotna, Gentianella uliginosa
mieczyk dachówkowaty, Gladiolus imbricatus
mieczyk błotny, Gladiolus palustris
kosaciec syberyjski, Iris sibirica
pszczelnik wąskolistny,Dracocephalum ruyschiana
lilia złotogłów, Lilium martagon
śniedek baldaszkowy, Ornothogalum umbellatum
grzybieńczyk wodny, Nymphoides peltata
grążel żółty, Nuphar lutea
grzybienie białe, Nymphaea alba
grzybienie północne, Nymphaea candida
buławnik wielkokwiatow,Cephalanthera damasonium
buławnik czerwony, Cephalanthera rubra
żłobik koralowy, Corallorhiza trifida
obuwik pospolity, Cypripedium calceolus
kukułka krwista, Dactylorhiza incarnata
kukułka plamista, Dactylorhiza maculata
kukułka Russowa, Dactylorhiza russowii
kukułka Ruthego, Dactylorhiza ruthei
kukułka Traunsteinera, Dactylorhiza taunsteineri
kruszczyk rdzawoczerwony, Epipactis atrorubens
kruszczyk szerokolistny, Epipactis helleborine
kruszczyk błotny, Epipactis palustris
kruszczyk siny, Epipactis purpurata
gółka długoostrogowa, Gymnadenia conopsea
listera jajowata, Listera ovata
gnieźnik leśny, Neottia nidus-avis
storczyk cuchnący, Orchis coriophora
storczyk kukawka, Orchis militaris
storczyk drobnokwiatowy, Orchis ustulata
podkolan biały, Platanthera bifolia
podkolan zielonawy, Platanthera chlorantha
pomocnik baldaszkowy, Chimaphila umbellata
wielosił błękitny, Polemonium caeruleum
zawilec wielkokwiatowy, Anemone sylvestris
orlik pospolity, Aquilegia vulgaris
pluskwica cuchnąca, Cimicifuga europaea
sasanka otwarta, Pulsatilla patens
sasanka łąkowa, Pulsatilla pratensis
sasanka wiosenna, Pulsatilla vernalis
pełnik europejski, Trollius europaeus
jarząb brzęk, Sorbus torminalis
wierzba borówkolistna, Salix myrtilloides
leniec bezpodkwiatkowy, Thesium ebracteatum
gnidosz królewski, Pedicularis sceptrum-carolinum
gnidosz rozesłany, Pedicularis sylvatica
pokrzyk wilcza jagoda, Atropa belladonna
wawrzynek wilczełyko, Daphne mezereum
widlicz spłaszczony, Diphasiastrum complanatum
wroniec widlasty, Huperzia selago
widłaczek torfowy, Lycopodiella inundata
widłak jałowcowaty, Lycopodium annotinum
widłak goździsty, Lycopodium clavatum
podejźrzon rutolistny, Botrychium multifidum
podejźrzon pojedynczy, Botrychium simplex
paprotka zwyczajna, Polypodium vulgare
salwinia pływająca, Salvinia natans

Mszaki, Bryophyta
sierpowiec błyszczący, Drepanocladus vernicosus
Grzyby, Fungi
żagwica listkowata, Grifola frondosa
purchawica olbrzymia, Langermannia gigantea
sromotnik fiołkowy, Phallus hadriani
sromotnik bezwstydny, Phallus impudicus
szmaciak gałęzisty, Sparassis crispus
szyszkowiec łuskowaty, Strobilomyces floccopus
podgrzybek pasożytniczy, Xerocomus parasiticus
Porosty, Lichenes
chrobotka najeżona, Cladina impexa
chrobotka alpejska, Cladina alpestris
chrobotka smukła, Cladina tenuis
chrobotka łagodna, Cladina mitis
chrobotka leśna, Cladina sylvatica
chrobotka reniferowa, Cladina rangiferina
pustułka Bittera, Hypogymnia bitteriana
paskotka rozlana, Parmeliopis ambigua
płaskotka pylasta, Parmeliopsis aleurites
pustułka rurkowata, Hypogymnia tubulosa
mąklik otrębiasty, Pseudoevernia furfuracea
mękla tarniowa, Evernia prunastri
tarczownica okręcona, Parmelia fuliginosa
tarczownica złotawa, Parmelia sabaulifera
tarczownica brodaczkowata, Parmelia verruculifera
tarczownica łuseczkowata, Parmelia exasperatula
tarczownica chropowata, Parmelia caperata
płucnica modra, Cetraria glauca
płucnica zielonawa, Cetraria chlorophylla
płucnica płotowa, Cetraria sepincola
płucnica żółta, Cetraria pinastri
płucnica kędzierzawa, Cetraria crispa
pawężnica Degena, Peltigera degenii
pawężnica, Peltigera erumpans
pawężnica psia, Peltigera canina
pawężnica jabłkowata, Peltigera malacea
pawężnica rudawa, Peltigera rufescens
pawężnica drobna, Peltigera spuria
obrostnica rzęsowata, Anaptychia ciliaris
granicznik płucnik, Lobaria pulmonaria
włostka brązowa, Alectoria fuscescens
włostka spleciona, Alectoria implexa
włostka rozpierzchła, Alectoria positiva
włostka ciemniejsza, Alectoria subcana
rożynka kolczasta, Cornicularia aculeata
odnożyca bałtycka, Ramalina baltica
odnożyca mączysta, Ramalina farinacea
odnożyca jesionowa, Ramalina fraxinea
odnożyca opylona, Ramalina pollinaria
brodaczka kępkowa, Usnea hirta
brodaczka zwyczajna, Usnea dasypoga
brodaczka kędzierzawa, Usnea comosa
brodaczka rozpierzchła, Usnea fulvoreagens


Ochrona częściowa
kopytnik pospolity, Asarum europaeum
kocanki piaskowe, Helichrysum arenarium
kalina koralowa, Viburnum opulus
goździk kartuzek, Dianthus carthusianorum
goździk kropkowany, Dianthus deltoides
turzyca piaskowa, Carex arenaria
bagno zwyczajne, Ledum palustre
wilżyna ciernista, Ononis spinosa
centuria pospolita, Centaurium erythraea
miodownik melisowaty, Melittis melissophyllum
konwalia majowa, Convallaria majalis
bobrek trójlistkowy, Menyanthes trifoliata
turówka leśna, Hierochloë australis
pierwiosnek lekarski, Primula veris
przylaszczka pospolita, Hepatica nobilis
kruszyna pospolita, Frangula alnus
marzanka wonna, Galium odoratum
porzeczka czarna, Ribes nigrum
naparstnica zwyczajna, Digitalis grandiflora
cis pospolity, Taxus baccata
Mszaki, Bryophyta
mokradłosz kończysty, Calliergon cuspidatum
mochwian błotny, Aulacomnium palustre
nibybrodawkowiec czysty,Pseudoscleropodium purum
drabik drzewkowaty, Climacium dendroides
gajnik lśniący, Hylocomnium splendens
rokietnik pospolity, Pleurozium schreberi
fałdownik nastroszony, Rhytidiadelphus squarrosus
fałdownik trzyrzędowy, Rhytidiadelphus triquetrus
piórosz pierzasty, Ptilium crista-castrensis
modrzaczek siny, Leucobryum glaucum
płonnik pospolity, Polytrichum comune
płonnik cienki, Polytrichum strictum
torfowiec pogięty, Shpagnum contortum
torfowiec bagienny, Shpagnum palustre
torfowiec zbity, Shpagnum compactus
torfowiec nastroszony, Shpagnum squarrosus
torfowiec pośredni, Shpagnum magellanicum
torfowiec frędzlowaty, Shpagnum fimbriatum
torfowiec ostrolistny, Shpagnum nemoreum
torfowiec Shpagnum apiculatum
torfowiec ostrokończysty, Shpagnum cuspidatum
tujowiec delikatny, Thuidium delicatulum
tujowiec tamaryszkowaty, Thuidium tamariscifolium
Porosty, Lichenes
płucnica islandzka, Cetraria islandica