Gniewosz plamisty

Gniewosz plamisty (Coronella austriaca), zwany również miedzianką jest najmniejszym wężem występującym w Polsce - długość ciała waha się w przedziale 50-70 cm, przy czym samice są większe od samców. Ciało gniewosza jest wysmukłe i zwinne a zarazem delikatne, głowa jest słabo odgraniczona od tułowia. Barwa ciała może przybierać odcień ciemno - szary, szaro - popielaty lub szaro - brązowy, co zapewnia doskonałe maskowanie się w naturalnym środowisku. Cechy charakterystyczne dzięki którym można rozpoznać gniewosza to m.in. występujący na głowie rysunek w kształcie motyla lub litery „X”, ciemny pas biegnący przez oko z okrągłą źrenicą, czy plamy na grzbiecie tworzące czasem wzór w postaci drabinki. Ponadto łuski tego gada w części grzbietowej są silnie błyszczące i gładkie, przez co w wielu innych krajach wąż ten nazywany jest wężem gładkim (ang. smooth snake).

 

Gniewosz jest gatunkiem wybitnie ciepłolubnym, występuje na dobrze nasłonecznionych terenach otwartych i półotwartych takich jak np. zarastające wydmy, wrzosowiska, murawy napiaskowe i kserotermiczne czy obrzeża lasów i polany. Węże te chętnie zasiedlają również usypiska kamieni, gałęzi czy sterty ściętych pni, co stanowi dla nich doskonałą kryjówkę przed drapieżnikami i niesprzyjającymi warunkami pogodowymi. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest także częste występowanie w środowisku synantropijnym, tzn. przekształconym przez człowieka lub związanym z jego obecnością i działalnością. Zaznaczyć trzeba również, że jest to zwierzę bardzo rzadkie na terenie naszego kraju, znajdujące się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i uważane jest za gatunek narażony na wyginięcie.

Gniewosze ze snu zimowego budzą się w kwietniu, natomiast w maju przypada ich okres godowy, w którym między samcami może często dochodzić do walk i potyczek o samicę. Młode rodzą się zwykle w drugiej połowie sierpnia, lub na początku września w liczbie od 4 do 19 sztuk.

Podstawowym pożywieniem dorosłych osobników są głównie jaszczurki zwinki, padalce, drobne gryzonie i bezkręgowce. Gniewosz plamisty w przeciwieństwie do żmii zygzakowatej nie posiada zębów jadowych, swoje ofiary dusi splotami ciała i następnie połyka.

W sen zimowy zapada na przełomie września i października, dogodnymi miejscami do zimowania są np. ruiny starych domów, usypiska kamieni i gałęzi czy wykroty.

Swoją nazwę wąż ten zawdzięcza przekonaniom o jego agresywnym i zawziętym zachowaniu, prawda jest jednak taka, że jest to gad całkowicie dla nas niegroźny, który w konfrontacji z człowiekiem zawsze stara się uciekać.

Na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego gniewosz spotykany jest wyjątkowo rzadko, ale duża dostępność odpowiednich siedlisk może sugerować, że jest on liczniejszy. Jednak jego ubarwienie może powodować, że często jest niezauważany.

Przedstawiony na zdjęciach osobnik, w okresie czerwiec-sierpień tego roku, był obserwowany codziennie w swoim terytorium, na skraju jednej z wydm Puszczy Kampinoskiej. Przebywał na skarpie porośniętej suchą trawą, w której miał kilka legowisk, w razie zaniepokojenia lub podczas dużych upałów, skrywał się w leżących obok pniach drzew, natomiast na noc wybierał norę w ziemi, należącą wcześniej prawdopodobnie do któregoś z gryzoni. W jego otoczeniu przebywało kilka dużych zaskrońców, z którymi gniewosz koegzystował bez najmniejszego stresu, często wygrzewając się razem z nimi we wspólnym kłębowisku.

 

Tekst: Radosław Walkowiak
Zdjęcia i film: Danuta Pepłowska-Marczak

 

Gniewosz wypoczywający w trawie

Więcej zdjęć ...